Βοβούσα 1913

4. Η ΒΩΒΟΥΣΑ

Α' Όνομασία. "Ισως δεν είναι άσχετος ή ονομασία αυτή προς το βους άτε πολλών βοών ένταϋθα πάντοτε τρεφομένων. Άλλα μάλλον φαίνεται ότι σχετίζεται ή ονομασία αυτή προς τον παραρρέοντα ποταμόν Βοϊοϋσαν (Άωον), καλούμενον και Βωβοΰσαν, εντεύθεν πηγάζο­ντα, ήτις ονομασία έχει σχέσιν ίσως και προς το βοή, διότι ό ποταμός οΰτος παράγει όντως βοήν.

Β' Γεωγραφική έξέτασις. Κείται Β.Α. των Ιωαννίνων καί Α του Τσεπελόβου παρά τα σύνορα Ηπείρου καί Μακεδονίας, μεταξύ Ιω­αννίνων καί Γρεβενών, επί αμφοτέρων των όχθων του Αώου πόταμου συνδεδεμένων δια μεγάλης γέφυρας· είναι χωρίον όρεινόν καί ώραϊον, έχον οικίας ξυλοσκεπεΐς, έχει κλίμα ψυχρόν καί σχεδόν ύγιεινόν, διότι κατά το θέρος αναπτύσσονται ολίγοι πυρετοί, έδαφος εν μέρει όμαλόν καί ολίγον εΰφορον, παράγει δε ξυλείαν καί κτηνοτροφικά προϊόντα, ιδίως δε τυρούς, ων γίνεται εξαγωγή καί εις την Ίταλίαν, έτι δε καί ποτάμιους ίχθϋς πέρκας (πέστροφες) καλουμένους. Το έδαφος είναι καταλληλότατον προς κτηνοτροφίαν, ιδία δε προς  διατροφήν βοών.

Γ' Εθνολογική έξέτασις. Πάντες είναι Έλληνες χριστιανοί ορθό­δοξοι, μίαν κοινότητα αποτελούντες, των πολλών άλλοτε ρουμανιζόντων εκλιπόντων ήδη. Προ του Βαλκανοτουρκικοϋ πολέμου ύπήρχεν ένταϋθα ιδία Ρουμανίζουσα κοινότης ανεγνωρισμένη σιωπηρώς υπό της Τουρκικής διοικήσεως καί διευθυνομένη υπό της εν Ίωαννίνοις κεντρικής Ρουμανικής Εφορείας, άλλ' υπό των Ελλήνων δεν άνεγνωρίζετο αυτή καί κατεπολεμεϊτο έως ότου εσχάτως δια του πολέμου διελύθη. Οί κάτοικοι ανέρχονται εις 650 περίπου. Γλώσσα ένταϋθα ομιλείται ή Ελληνική καί ή Κουτσοβλαχική καί επικρατεί μεν εν τε τη οικογένεια καί εν τη άγορά ή Κουτσοβλαχική, γνωρίζουσιν όμως πάντες καί την Έλληνικήν πλην ολίγων τινών γραιών. Ή προφορά ενταύθα είναι ξενόφωνος.

Δ' Κοινωνιολογική έξέτασις. Ή πνευματική καί κοινωνική άνάπτυξις ενταύθα είναι σχεδόν καλή. Πάντες σχεδόν είναι εγγράμματοι καί πρόθυμοι προς έκπαίδευσιν, αί γυναίκες είναι ίκανώς ευπρόσωποι, αί οικίαι καθαραί, ή συμπεριφορά συνήθης· επαγγέλλονται τον ύλοτόμον, ποιμένα, άγωγέα, αί δε γυναίκες ως επί το πολύ ύφαίνουσιν εκλεκτά μάλλινα υφάσματα, κλινοσκεπάσματα κ.λ.π. Όλίγοι άποδημοΰσιν εις την πάλαιαν Ελλάδα, Ρουμανίαν καί Άμερικήν πάντες δε ως εργατι­κοί είναι όπωςδήποτε εύποροι δια της εργασίας αυτών ζώντες καλώς.

Ε' Εκπαιδευτική έξέτασις. Ένταϋθα λειτουργοϋσι.

Ι. Εν δημοτικόν σχολεΐον αρρένων έχον 4 τάξεις (ενίοτε και Α' Ελληνικού) και εγγεγραμμένους μαθητάς 63, φοιτήσαντας πάντας ατά­κτως, ήτοι Α' 10, Β' 10, Γ' 5, Δ' 6 και Νηπιαγ. 13. Προς τούτοις δε προσήλθαν και έτεροι 21 εσχάτως εκ του διαλυθέντος Ρουμάνικου Σχολείου, οϊτινες δεν κατετάχθησαν εις τάξιν τινά ως άγνοοϋντες άνάγνωσιν. Διδάσκαλος εις ό Γεωργ. Ζήσης εκ Βωβούσης, ετών 50, έγγα­μος, έχων 4 τέκνα, πιστοποιητικόν της Γ' τάξεως του Γυμνασίου Πατρών, έτη υπηρεσίας 13, άπαντα εν Βωβούση, και έτήσιον μισθόν 30 οθωμαν. λίρας. Δεν εγενετο επιθεώρησις, του διδασκάλου απουσιά­ζοντος εις Ιωάννινα λόγω ασθενείας, άλλ' εκ των πληροφοριών και εκ της μετά του διδασκάλου τούτου συνομιλίας μου βραδύτερον έσχημάτισα την γνώμην ότι οΰτος εδρασεν ως διδάσκαλος επωφελώς ενταύθα κατά των Ρουμανιζόντων πολλά παθών παρ' αυτών μετά των συγγενών αύτοϋ αλλά και πολλά κατ' αυτών πράξας και είναι άξιος πάσης υποστηρίξεως ως παθών και την ύγείαν εκ τούτων. Το διδακτήριον είναι ιδιωτική οικία επί έτησίφ ένοικίω λιρών 4, εν μετρία καταστάσει και ανεπαρκές. Έπιπλα και σκεύη έχει τα απολύτως ανα­γκαία, άλλ' εν τω μέλλοντι θα άπαιτηθώσι πλείονα διότι προμηνύεται αυξησις μαθητών καταργηθείσης της Ρουμανικής σχολής. Ουδέν διδακτικόν δργανον υπάρχει ουδέ βιβλιοθήκη. Πόρου του σχολείου είναι 30 λίραι διδόμεναι υπό του Προξενείου, ύφ' ου προς τούτοις παρέ­χονται δωρεάν και τα βιβλία και ή γραφική ΰλη των μαθητών. Ετήσιος προϋπολογισμός του σχολείου είναι ό μισθός του διδασκάλου και τα έξοδα βιβλίων κ.λ.π. λίραι περίπου 35 (ιδ. Προξενεΐον). Ούτε ελλείμ­ματα ούτε πλεονάσματα ύπάρχουσιν. Ή προξενική έπιχορήγησις είναι παγία. Ή Κοινότης έχει εισοδήματα και εκ βοσκησίμων γαιών δρχμ. 2.500 και εκ του ενοικίου του στατήρος της Κοινότητος δρχ. 250 ετη­σίως, αλλά ταϋτα έξώδευεν είς έθνικάς άνάγκας. Το σχολεΐον έλειτούργησεν από 15 7βρίου έως 18 δβρίου καί από 20 Απριλίου έως 20 Ιουλίου ό μισθός έπληρώθη όλος παρά του Προξενείου.

II. Εν Παρθεναγωγεΐον έχον 4 τάξεις καί μαθήτριας έγγεγραμμένας περί τάς 30, φοιτησάσας πάσας ατάκτως, ήτοι Α' 4, Β' 3, Γ' 2, Δ' 1 καί Νηπιαγ. 20. Διδασκάλισσα μία ή Μαρίκα Βόντα εξ Αθηνών, ετών 28, νηπιαγωγός πτυχιούχος του Νηπιαγωγείου Λασκαρίδου, έχουσα έτη υπηρεσίας 3 εν Βωβούση καί μισθόν 35 λίρας. Κλείσασα το σχολεΐον αυτοβούλως από της 30 Ιουνίου άπήλθεν εις Αθήνας. Κατά τους κατοίκους είναι καλή διδασκάλισσα, θεωρητικώς, άλλ' ούτε εις τα χειροτεχνήματα ειργάσθη, ούτε σθένος εδειξεν εναντίον των Ρουμανιζόντων, ει και το τελευταΐον τοϋτο έθεωρήθη ως διπλωματική ενέργεια αυτής. Το διδακτήριον είναι ιδιωτική οικία επί ένοικίω έτησίω 1 λίρας· είναι εν καλή κατασταθεί, άλλ' ανεπαρκές και άκατάλληλον συγκατοικούσης και οικογενείας: έχει τα απολύτως αναγκαία έπιπλα και σκεύη, πλην διδακτικών οργάνων και βιβλιοθήκης. Πόροι αύτοϋ είναι 35 λίραι του Προξενείου ετήσιος προϋπολογισμός ό μισθός της διδασκαλίσσης και βιβλία και γραφική ϋλη δωρεάν εν δλφ περί τάς 40 λίρας, ούτε ελλείμματα ύπάρχουσιν ενταύθα ούτε πλεονάσματα. Ή έπιχορήγησις είναι παγία, ή Κοινότης ουδέν προσφέρει των ελαχίστων αυτής πόρων διατιθεμένων άλλαχοϋ (Ιδ. Άρρεναγ.). Το Παρθεναγω-γεϊον έλειτούργησεν από 15 7βρίου έως 20 δβρίου και από 20 Απριλίου έως 29 Ιουνίου, οπότε ή διδασκάλισσα ένεργήσασα εξετάσεις αυτοβού­λως και παρά την διαταγήν της Γεν. Διοικήσεως και την θέλησιν των Εφόρων, άπήλθεν εις Αθήνας, ό μισθός αυτής έπληρώθη όλος υπό του Προξενείου.

Γ' Άπόστασις - συγκοινωνία. Ή Βωβοϋσα απέχει των Ιωαννίνων 14 ώρας, του δε Τσεπελόβου περί τάς 9 ώρας. Ν.Δ. αυτής 4 ώρας κείται το Φλαμπουράρη, Β.Δ. 4 ώρ. ή Λάϊστα, ΒΔ 3 ώρ. το Περιβόλι (της Μακεδονίας). Ή συγκοινωνία δύσκολος ένεκα της αποστάσεως και των ορέων και ποταμών.

Ζ' Γενικαι παρατηρήσεις και ληπτέα μέτρα. Και το χωρίον τοϋτο ύπήρξεν επί πολύ κέντρον Ρουμανικόν, κείμενον παρά τα Ρουμανίζοντα Μακεδόνικα χωρία Κρανιάν, Περιβόλιον, Άβδέλλαν κ.λ.π. Και έσχηματίσθη μεν ένταΰθα και Ρουμανική κοινότης προσωρινώς και ίδρύθησαν και Ρουμανικά σχολεία πρωτοστατούντος και του ιερέως άλλ' ό Ελληνισμός άντέσχε τη δραστήρια ενεργεία του Σχολείου και πολλών κατοίκων και τη ένθέρμω υποστηρίξει του Προξενείου και ήδη μόλις ίχνη της Ρουμανικής προπαγάνδας διαφαίνονται πάντων σφόδρα Έλληνιζόντων και μετ' ενθουσιασμού αποκρουόντων παν Ρουμανικόν. Δια τοϋτο δια την ξενόφωνον προφοράν και δια την γεωγραφικήν θέσιν του χωρίου άναγκαΐον θεωροϋμεν ενταύθα 1) Να διορισθή Νηπιαγωγός 2) Να διορισθή και δεύτερος δημοδιδάσκαλος ϊνα είναι εύκολος ή λειτουργία και τάξεων τίνων τουλάχιστον του Ελλη­νικού Σχολείου προς ταχυτέραν και εύκολωτέραν έκρίζωσιν της Κου-τσοβλαχικής. 3) Να ίδρυθή διδακτήριον άρρεναγωγείου και Παρθενα­γωγείου επισκευαζόμενου και συμπληρουμένου και του υλικού αμφο­τέρων, ενοικιαζομένων δε προσωρινώς καταλληλότερων διδακτηρίων.

4) Να άναπτυχθή ή συγκοινωνία και εντεύθεν προς την "Ηπειρον και εκείθεν προς την Μακεδονίαν 5) Να ύποστηριχθη ή υλοτομία, ή έρι-ουργία, ή υφαντουργική, ή γαλακτοκομία, ή τυροκομία και εν γένει ή κτηνοτροφία, αιτινες ενταύθα εύδοκιμοΰσι τα μέγιστα και δύνανται να άναδείξωσι την Βωβοϋσαν πλουτοπαραγωγόν κέντρον δια τε την φύσιν του εδάφους και την γεωγραφικήν θέσιν αυτής. (Και ήδη λει­τουργεί ιδιωτικόν γαλακτοκομεΐον και τυροκομεΐον του δραστήριου εν Ιταλία, σπουδάσαντος τυροκόμου Ίωάν. Χρόνη Καζάνα, όστις και παρ' όλην την άθλίαν κατάστασιν επί Τουρκοκρατίας κατώρθου να εξάγη και εις Ίταλίαν εκλεκτόν τυρόν τον κ. καλούμενον μανούρι.

Εν Βωβούση τη 22α Ιουλίου 1913

Ό επιθεωρητής Ά. Καθάρειος

Από το βιβλίο του Σπύρου Εργολάβου: ΤΑ ΖΑΓΟΡΟΧΩΡΙΑ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ ΜΑΣ

Σημείωση:  Ο περίεργος τονισμός οφείλεται στη  μη δυνατότητα απόδοσης του πολυτονικού συστήματος.