Το Ζαγόρι στην περίοδο της Τουρκοκρατίας

Ιστορικά στοιχεία
Ως την περίοδο της Τουρκοκρατίας η ιστορία του Ζαγορίου ταυτίζεται με την ιστορία της ευρύτερης περιοχής των Ιωαννίνων. Το 1431, 14 χωριά του Κεντρικού Ζαγορίου δήλωσαν υποταγή στον Σινάν Πασά, ο οποίος εκτιμώντας την αυθόρμητη υποταγή των Ζαγορισίων, συμφώνησε να παραχωρήσει στα χωριά αυτά αυτονομία και απαλλαγή από τους φόρους υποτέλειας.
Η συνθήκη που υπογράφηκε, το «Βοΐνικο», προέβλεπε αυτονομία και αυτοδιοίκηση για το Κεντρικό Ζαγόρι. Αντί για φόρους, συμφωνήθηκε να στέλνει κάθε χωριό έναν αριθμό ανδρών στην Κωνσταντινούπολη, για να υπηρετήσουν ως ιπποκόμοι στο παλάτι. Τα χωριά του Ανατολικού Ζαγορίου που είχαν αντισταθεί στον Σινάν Πασά και είχαν νικηθεί, προσχώρησαν στη συνθήκη του Βοΐνικου το 1480. Το 1681 προσχώρησαν στη συνθήκη και τα χωριά του Δυτικού Ζαγορίου, ιδρύοντας την «Επιστασία Ζαγορίου» (είδος αυτόνομης ομοσπονδίας που απολάμβανε πολλά προνόμια, τα λεγόμενα «Σουρούτια»).
Μεταξύ άλλων: παρέχονταν στους Ζαγορίσιους θρησκευτική ελευθερία, σχολεία, απαγορευόταν στους Τούρκους η είσοδος στο Ζαγόρι, επιτρεπόταν να λύνουν τις μικροδιαφορές τους σε τοπικά δικαστήρια υπό τον «Ζαγόρ Κοτζαμπάση», τον γενικό προεστό του Ζαγορίου, ορίστηκε αυτοδιοίκηση με τοπικά συμβούλια και την συμμετοχή πλούσιων ντόπιων και οργανώθηκε φρουρά αποτελούμενη από 100 περίπου άνδρες. Τα προνόμια έγιναν σεβαστά από όλους τους Σουλτάνους και διατηρήθηκαν ως το 1868.
Την περίοδο αυτή το Ζαγόρι έφτασε στην ακμή του. Χτίστηκαν εκκλησίες, μεγαλοπρεπή αρχοντικά, γεφύρια, δημόσια κτίρια, και δρόμοι με την συνδρομή και των ξενιτεμένων Ζαγορισίων που διέπρεπαν στην Κωνσταντινούπολη, στη Βλαχία, στη Ρωσία, στην Αυστρία, στην Αίγυπτο και αλλού.
Το Ζαγόρι εκτός από πάμπολλους ευεργέτες ανέδειξε και σημαντικούς λόγιους και επιστήμονες, όπως ο Νεόφυτος Δούκας (1760-1845, δάσκαλος από τα Άνω Πεδινά), ο Αναστάσιος Σακελλάριος (1799-1865, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών), ο Ιωάννης Λαμπρίδης (1839-1891, γιατρός, συγγραφέας και φιλόσοφος από τη Βίτσα) και πολλοί άλλοι.
Μετά την πτώση του Αλή Πασά των Ιωαννίνων το Ζαγόρι δέχτηκε τα αντίποινα των Τούρκων καθώς ο γενικός προεστός του, Αλέξης Νούτσος, στήριζε ανοικτά τον Αλή πασά. Το 1821 κατέκαψαν το σπίτι του και κατά συνέπεια και όλα τα έγγραφα της Επιστασίας που βρισκόταν σ' αυτό. Τα δύσκολα χρόνια για το Ζαγόρι ήρθαν μετά την άρση των προνομίων του.
Η περίοδος 1868-1913 έφερε τη φτώχεια και την ερήμωση στα χωριά του Ζαγορίου. Τα πλήγματα που προκάλεσαν στην περιοχή ο απελευθερωτικός πόλεμος του 1912-13 και ο Β Παγκόσμιος πόλεμος ήταν καίρια. Χαρακτηριστικό είναι ότι κάποια από τα χωριά του Ζαγορίου κάηκαν εκ θεμελίων από τους Γερμανούς και εκατοντάδες κάτοικοι εκτελέστηκαν.

www.zagori.info